หมาชัก: อาการ สาเหตุ การดูแลเบื้องต้นและการป้องกัน

เชื่อว่าทุกคนที่เลี้ยงน้องหมาคงเคยได้ยินเรื่องอาการชักในสุนัขกันมาบ้างนะครับ บางคนอาจจะเคยเจอกับตัวเอง หรือได้ยินมาจากเพื่อนที่เลี้ยงหมากันมา วันนี้ Yora Thailand จะพาไปทำความเข้าใจเรื่องอาการชักในสุนัขกันแบบละเอียดยิบ เพื่อให้เพื่อน ๆ สามารถดูแลน้องหมาได้อย่างถูกต้องและทันท่วงทีเมื่อเกิดเหตุการณ์แบบนี้ขึ้น

อาการชักในสุนัขคืออะไร?

อาการชักในสุนัขเป็นภาวะที่สมองทำงานผิดปกติชั่วคราวโดยมีการปลดปล่อยคลื่นไฟฟ้าที่ผิดปกติออกมาจากเซลล์สมองจำนวนมากพร้อม ๆ กัน ทำให้เกิดการกระตุกของกล้ามเนื้อแบบควบคุมไม่ได้คล้าย ๆ กับไฟฟ้าลัดวงจรในสมอง หากพ่อ ๆ แม่ ๆ ตกอยู่ในเหตุการณ์ที่น้องหมามีอาการ ชัก เกร็ง อย่าเพิ่งตกใจไป! เพราะอาการชักสามารถรักษาและควบคุมได้ ถ้าเรารู้วิธีจัดการที่ถูกต้อง แต่ก่อนหน้าที่เราจะไปดูการรักษา เรามาดูกันก่อนว่า การที่น้องหมาชัก เกิดจากอะไรได้บ้าง

สาเหตุของอาการชักในสุนัข

1. โรคลมชัก (Epilepsy) สาเหตุที่พบได้บ่อยที่สุดคือ โรคลมชัก ซึ่งเป็นความผิดปกติทางพันธุกรรม เกิดจากไฟฟ้าในสมองที่ทำงานผิดปกติ คล้ายกับวงจรไฟฟ้าที่ลัดวงจร ทำให้เซลล์ประสาทในสมองส่งสัญญาณพร้อมกันมากเกินไป ทำให้เกิดอาการชัก สุนัขบางพันธุ์มีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคลมชักมากกว่าพันธุ์อื่นเนื่องจากพันธุกรรมที่ถ่ายทอดมา เช่น

บอร์เดอร์ คอลลี่
เยอรมันเชพเพิร์ด
ลาบราดอร์ รีทรีฟเวอร์
โกลเด้น รีทรีฟเวอร์
บีเกิล
ชเนาเซอร์
เซนต์เบอร์ นาร์ด
พุดเดิ้ล

2. พิษจากสารเคมี อีกสาเหตุที่พบบ่อยคือการที่น้องหมาได้รับสารพิษ เพราะโดยธรรมชาติของสุนัขที่ชอบสำรวจสิ่งแวดล้อมด้วยการดมและเลีย พวกเขาอาจได้รับสารพิษจากพืชบางชนิด ยาฆ่าแมลง หรือแม้แต่อาหารของมนุษย์อย่างช็อกโกแลตที่มีสาร Theobromine ซึ่งเป็นพิษต่อสุนัข

3. ปัญหาสุขภาพ นอกจากนี้ ปัญหาสุขภาพภายในร่างกายก็เป็นสาเหตุสำคัญ โดยเฉพาะโรคที่เกี่ยวกับอวัยวะสำคัญอย่างตับและไต ซึ่งมีหน้าที่กำจัดสารพิษออกจากร่างกาย เมื่อการทำงานของอวัยวะเหล่านี้บกพร่อง สารพิษจะสะสมและส่งผลต่อระบบประสาท รวมถึงภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycemia) ที่พบบ่อยในลูกสุนัขหรือสุนัขพันธุ์เล็ก เพราะร่างกายยังไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้ดีและมีการสำรองพลังงานในร่างกายน้อย

4. ปัญหาด้านสมอง ปัญหาที่เกิดขึ้นโดยตรงกับสมองก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นการได้รับบาดเจ็บที่ศีรษะจากอุบัติเหตุ การเกิดเนื้องอกในสมอง หรือภาวะหลอดเลือดสมองผิดปกติ ซึ่งอาการทั้งหมดนี้ส่งผลกระทบต่อการทำงานของเซลล์ประสาท ทำให้เกิดการส่งสัญญาณที่ผิดปกติและนำไปสู่อาการชักเกร็ง

ประเภทของการชักในสุนัข

Status Epilepticus

เป็นภาวะฉุกเฉินที่อันตรายมาก เกิดขึ้นเมื่อสุนัขมีอาการชักติดต่อกันนานเกิน 5 นาที หรือชักซ้ำหลายครั้งโดยไม่ฟื้นสติระหว่างการชักแต่ละครั้ง สิ่งที่น่ากังวลคือ หากชักนานเกิน 30 นาที อาจทำให้สมองได้รับความเสียหายอย่างถาวร จำเป็นต้องรีบพาไปพบสัตวแพทย์โดยด่วน

Cluster Seizure

เป็นกรณีที่สุนัขมีอาการชักมากกว่า 2 ครั้งในช่วงเวลา 24 ชั่วโมง แม้ว่าสุนัขจะฟื้นสติระหว่างการชักแต่ละครั้ง แต่การชักที่เกิดถี่เกินไปก็เป็นอันตรายได้ เพราะร่างกายไม่มีเวลาพักฟื้นเพียงพอ

การชักเฉพาะส่วน (Focal/Partial Seizures)

เกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทในสมองเฉพาะบางส่วน ทำให้เห็นอาการผิดปกติในบางส่วนของร่างกายเท่านั้น เช่น กล้ามเนื้อใบหน้าด้านใดด้านหนึ่งกระตุก ขาข้างเดียวเกร็ง หรือคอสั่น สุนัขอาจยังมีสติหรือหมดสติก็ได้ สิ่งที่ต้องระวังคือ บางครั้งการชักแบบนี้อาจลุกลามกลายเป็นการชักทั่วร่างกายได้

การชักทั่วร่างกาย (Generalized Seizure)

เป็นการชักที่กระทบสมองทั้งหมด ทำให้สุนัขสูญเสียการควบคุมร่างกายทั้งตัว มักพบว่าสุนัขจะหมดสติและมีอาการต่าง ๆ ดังนี้

ตัวเกร็งและขากระตุกสลับกัน
กล้ามเนื้อทั้งสองข้างของร่างกายกระตุกพร้อมกัน
ไม่สามารถควบคุมการทำงานของร่างกายได้ เช่น น้ำลายไหล ปัสสาวะหรืออุจจาระราด
บางครั้งอาจไม่เห็นการกระตุกชัดเจน แต่สุนัขจะหมดสติหรือมีอาการเหม่อลอย

ไม่ว่าจะเป็นการชักชนิดใด เจ้าของควรจดบันทึกรายละเอียดทุกครั้งที่สุนัขมีอาการ เช่น วันเวลาที่เกิด ระยะเวลาที่ชัก และลักษณะอาการ เพื่อช่วยให้สัตวแพทย์วินิจฉัยและวางแผนการรักษาได้อย่างเหมาะสม การรักษาที่เร็วและถูกต้องจะช่วยป้องกันไม่ให้อาการรุนแรงขึ้น

อาการชักในสุนัขทั้ง 3 ช่วง

ระยะก่อนชัก (Pre-ctal Phase) เป็นช่วงที่สุนัขอาจรับรู้ความผิดปกติบางอย่าง คล้ายกับที่มนุษย์ที่มีอาการชักมักจะรู้สึกถึงภาพ กลิ่น หรือความรู้สึกแปลก ๆ ก่อนจะมีอาการชัก น้องหมาจะแสดงอาการผิดปกติ เช่น

กระวนกระวายผิดปกติ
แสดงพฤติกรรมที่แตกต่างจากปกติ
วิ่งหางตก หาที่หลบซ่อน
จ้องเหม่อไปในอากาศ

ระยะชัก (Ictal Phase หรือ Seizure) นี่คือช่วงที่เกิดการอาการชักจริง โดยส่วนใหญ่จะมีอาการดังนี้

ขาดการรับรู้สิ่งแวดล้อม
ล้มลงไปด้านใดด้านหนึ่งและกล้ามเนื้อเกร็ง
แขนขากระตุกเหมือนว่ายน้ำ
งับอากาศ
อาการเคี้ยวหรือกัดกราม
น้ำลายไหล
ส่งเสียงร้อง
อาจมีการปัสสาวะหรืออุจจาระโดยไม่รู้ตัว

ระยะหลังชัก (Post-ictal Phase) หลังจากอาการชักสิ้นสุดลง น้องหมาจะเข้าสู่ระยะหลังชัก ซึ่งอาจมีอาการต่อไปนี้

ซึม เฉื่อยชา
กระวนกระวาย
เดินโซเซ
เดินวน สับสน มึนงง อาการคล้ายตาบอด

ระยะนี้อาจกินเวลาตั้งแต่ไม่กี่นาทีจนถึงหลายชั่วโมง โดยหากการชักรุนแรงและนานมาก ระยะหลังชักก็มักจะยาวนานและมีอาการชัดเจนมากขึ้นตามไปด้วย

วิธีรับมือเมื่อน้องหมาชัก: คู่มือฉุกเฉินสำหรับเจ้าของ

เมื่อสุนัขของเพื่อน ๆ มีอาการชัก สิ่งแรกที่สำคัญที่สุด แม้จะทำได้ยาก คือการควบคุมสติและไม่ตื่นตระหนก เพราะโดยทั่วไปแล้วอาการชักมักจะเกิดขึ้นเพียงประมาณหนึ่งนาทีและไม่ก่อให้เกิดความเสียหายในระยะยาว อย่างไรก็ตาม มีบางกรณีที่อาการชักอาจเป็นอันตรายและจำเป็นต้องพบสัตวแพทย์โดยด่วน

สัญญาณอันตรายที่ต้องพบสัตวแพทย์ทันที:

อาการชักที่นานเกิน 5 นาที
การชักติดต่อกันหลายครั้งโดยที่สุนัขไม่มีเวลาฟื้นตัวระหว่างอาการชักแต่ละครั้ง
มีอาการชักมากกว่า 2 ครั้งภายใน 24 ชั่วโมง

ในระหว่างที่สุนัขกำลังมีอาการชัก สิ่งที่คุณควรทำคือ

เคลื่อนย้ายสิ่งของที่อาจเป็นอันตรายออกจากบริเวณนั้น เช่น โคมไฟที่อาจล้มลงมาโดน หรืออุปกรณ์ที่อาจทำให้สุนัขบาดเจ็บ
หากสุนัขอยู่ในจุดที่อันตราย เช่น บนบันได หรือกลางถนน ให้พยายามเคลื่อนย้ายเขาอย่างนุ่มนวลไปยังที่ที่ปลอดภัยกว่า
อย่าพยายามใส่อะไรเข้าไปในปากของสุนัข เพราะอาจทำให้เขาหายใจลำบาก และคุณเองก็เสี่ยงที่จะถูกกัดจากอาการกัดฟันที่มักเกิดขึ้นระหว่างการชัก
จับเวลาและอัดวิดีโอเอาไว้ เพื่อเก็บข้อมูลไว้ให้คุณหมอประเมิณลักษณะอาการ

หลังจากอาการชักสิ้นสุดลง

ดูแลให้สุนัขอยู่ในพื้นที่ปลอดภัยและคอยเฝ้าสังเกตอาการจนกว่าเขาจะฟื้นตัวจากระยะหลังชัก (Post-ictal Phase) และกลับมามีพฤติกรรมปกติ สามารถทรงตัวได้ดี
เมื่อสุนัขทรงตัวได้ดีและเริ่มมีพฤติกรรมเป็นปกติ คุณสามารถให้น้ำเล็กน้อยและพาออกไปขับถ่ายได้
รอให้สุนัขฟื้นตัวอย่างเต็มที่ก่อนที่จะให้อาหาร

เมื่อสุนัขมีอาการชัก เจ้าของควรเก็บข้อมูลอย่างละเอียดเพื่อช่วยให้การรักษามีประสิทธิภาพ โดยจดบันทึกวันเวลาที่เกิดอาการ ระยะเวลาที่ชัก ความรุนแรง และสิ่งผิดปกติทั้งก่อนและหลังการชัก และสิ่งสำคัญคือต้องปรึกษาสัตวแพทย์โดยเร็ว เพื่อตรวจร่างกายและอาจต้องทำการทดสอบเพิ่มเติม เช่น ตรวจเลือดหรือ MRI เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง จากนั้นสัตวแพทย์จะพิจารณาการรักษาที่เหมาะสม เช่นใช้ยาควบคุมอาการ โดยเจ้าของต้องให้ยาตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัดเพื่อควบคุมอาการได้อย่างมีประสิทธิภาพ

วิธีป้องกันอาการชักในสุนัข

แม้ว่าอาการชักในสุนัขบางประเภทเราก็ไม่สามารถป้องกันไม่ได้ เช่น โรคลมชักที่เกิดเองตามพันธุกรรมหรือเนื้องอกในสมอง แต่ก็สำหรับอาหารชักหลายสาเหตุเราสามารถช่วยป้องกันได้ มาดูกันว่าเราจะดูแลน้องหมาของเราอย่างไรให้ห่างไกลจากความเสี่ยงเหล่านี้

เรื่องแรกที่สำคัญมากๆ คือการพาน้องไปฉีดวัคซีนให้ครบตามกำหนด เพราะโรคติดเชื้อบางอย่าง โดยเฉพาะโรคไข้หัดสุนัข สามารถทำให้น้องชักได้ ฉีดวัคซีนไว้ดีกว่ามานั่งเสียใจทีหลัง
เรื่องที่สองคือการดูแลความปลอดภัยในชีวิตประจำวัน เวลาพาน้องออกไปเที่ยวข้างนอก อย่าลืมใส่สายจูงให้เรียบร้อย หรือถ้าปล่อยให้วิ่งเล่น ก็ต้องเป็นพื้นที่ที่มีรั้วล้อมรอบ เพราะเราไม่อยากให้น้องวิ่งออกไปบนถนนแล้วเกิดอุบัติเหตุ ซึ่งการกระทบกระเทือนที่หัวอาจทำให้เกิดอาการชักได้
ในบ้านเองก็ต้องระวัง โดยเฉพาะเรื่องการเก็บยาและสารเคมีต่าง ๆ ให้มิดชิด ไม่ว่าจะเป็นยาของคนในบ้าน ยาฆ่าแมลง น้ำยาล้างห้องน้ำ หรือแม้แต่น้ำยาหม้อน้ำรถ ต้องเก็บให้พ้นมือเด็กและพ้นจากน้องหมา เพราะถ้าน้องเผลอกินเข้าไป นอกจากจะเป็นพิษแล้ว ยังอาจทำให้ชักได้อีกด้วย
สุดท้ายที่สำคัญไม่แพ้กัน คือการพาน้องไปตรวจสุขภาพและเจาะเลือดตามที่หมอนัด การตรวจสุขภาพประจำจะช่วยให้เราเจอปัญหาได้เร็ว โดยเฉพาะโรคที่เกี่ยวกับตับหรือไต ซึ่งถ้าปล่อยไว้นาน ๆ อาจทำให้น้องมีอาการชักได้

การที่น้องหมาชักอาจดูน่ากลัว แต่ถ้าเรารู้วิธีรับมือและดูแลที่ถูกต้อง ก็ไม่ใช่เรื่องใหญ่อย่างที่คิด! หากคุณพบว่าน้องหมามีอาการชัก ควรตั้งสติและทำตามขั้นตอนที่แนะนำ พร้อมทั้งปรึกษาสัตวแพทย์เพื่อรับการดูแลที่เหมาะสม เพราะน้อง ๆ ก็ต้องการความรักและการดูแลไม่ต่างเพื่อนคู่กายคนหนึ่งของเรา ที่ควรจะได้รับทั้งความรักและปัจจัย 4 ที่ดีไม่ต่างจากมนุษย์ และสำหรับปัจจัย 4 ที่สำคัญมากอย่างอาหาร เราก็ขอฝาก Yora อาหารสุนัขเกรด Holistic นำเข้าจากประเทศอังกฤษ ซึ่งทำมาจากโปรตีนแมลง ย่อยง่าย ให้โภชนาการสูง ไว้ด้วยนะครับ